แชร์
ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก
การย้อมสีผ้าสำหรับทำซับในผ้าทรงสะพักนั้น เป็นการทดลองย้อมสีจากธรรมชาติลงบนผ้าฝ้าย ผ้าไหมและผ้าโพลีเอสเตอร์ ให้ได้สีที่ใกล้เคียงกับสีผ้าทรงสะพักมากที่สุดเพื่อนำไปใช้ในการซ่อมสงวนผ้าทรงสะพักที่มีสภาพชำรุด จากการทดลองย้อมสีผ้าไปแล้วบางส่วนนั้น ยังไม่ได้สีที่ตรงกับความต้องการ จึงต้องทำการศึกษาเพิ่มเติมเรื่องสีธรรมชาติ รวมไปถึงสารช่วยให้ติดสีและสารช่วยย้อม (Mordant) อื่นๆ อีก ซึ่งสีธรรมชาติที่นำมาทดลองในครั้งนี้ ได้แก่ เนื้อไม้ฝาง ที่ให้สีโทนแดง ชมพู และใช้น้ำเต้าหู้เป็นสารช่วยย้อม (Mordant) โดยมีรายละเอียดการทดลองดังนี้
วัสดุและสารเคมี
1. ผ้าฝ้าย, ผ้าไหม, ผ้าโพลีเอสเตอร์ น้ำหนัก 1กรัม/ตารางเมตร
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-01-300x113.jpg)
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-02-300x269.jpg)
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-03-300x243.jpg)
2. ฝาง จากร้านเจ้ากรมเป๋อ
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-04-300x225.jpg)
3. น้ำเต้าหู้ จากตลาดท่าน้ำนนทบุรี
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-05.jpg)
4. สบู่เหลว ตราเซฟแพ็ค บริษัทอุตสาหกรรมมิตรมงคล จำกัด
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-06-300x300.jpg)
อุปกรณ์และเครื่องจักร
1. เครื่องอบผ้า Drying Oven ของ Siemens
2. เตาไฟฟ้า
3. บีกเกอร์สแตนเลส 1000 ml
4. ที่คีบ
5.ไม้พาย
6. เครื่องชั่ง
7. แท่งแก้ว
8. กระบอกตวง
9. หม้อสแตนเลส
การเตรียมผ้า
เส้นใยที่นำมาย้อมสีธรรมชาติได้ดีที่สุดคือเส้นใยธรรมชาติ ทั้งเส้นใยจากพืช เส้นใยขนสัตว์และเส้นใยกึ่งสังเคราะห์ เช่น เส้นใยเรยอน ที่นิยมนำมาใช้ทอผ้าและย้อมติดสีธรรมชาติได้ดี การย้อมสีธรรมชาติให้ได้ผลลัพธ์ดีที่สุดจะต้องมีการทำความสะอาดเส้นใยก่อน เนื่องจากผ้าหรือเส้นด้ายในปัจจุบันผลิตในระบบอุตสาหกรรมจะมีสารเคมีต่าง ๆ เคลือบอยู่ทำให้การติดสีไม่ดี ซึ่งการทำความสะอาดจะทำให้น้ำสีซึมเข้าไปติดได้ง่ายและมากที่สุด ดังนั้นจึงต้องทำความสะอาดผ้าหรือเส้นด้ายที่จะนำมาย้อมสีก่อนเสมอ
วิธีการเตรียมผ้า
1. เทน้ำใส่หม้อ ต้มให้เดือดจากนั้นใส่น้ำสบู่ลงไป 2 กรัมต่อน้ำหนึ่งลิตร คนให้ละลาย
2. นำผ้าที่เตรียมไว้ใส่ลงในหม้อต้ม แต่ระวังอย่าใส่ผ้าแน่นเกินไปและน้ำต้องท่วมผ้า ควรพลิกผ้าเพื่อให้ผ้าสะอาดอย่างทั่วถึง ต้มทิ้งไว้ประมาณ 45 นาที – 1 ชั่วโมง
3. เมื่อครบเวลาที่กำหนด นำผ้าขึ้นและทำความสะอาดผ้าจนผ้าหายลื่น จากนั้นนำผ้าไปตากไว้ให้แห้งสนิท จากนั้นเก็บในที่ที่มีอากาศถ่ายเท ไม่อับชื้น
การสกัดสีจากธรรมชาติ
การสกัดสีจากส่วนต่าง ๆ ของพืชสามารถนำมาย้อมได้ทั้งแบบย้อมร้อนและย้อมเย็น การสกัดสีแบบร้อนด้วยวิธีการต้ม ปริมาณความเข้มข้นของสีจะขึ้นอยู่กับอัตราส่วนของการสกัดสี เวลาในการย้อมของวัสดุนั้น ๆ ควรคำนึงถึงการเลือกวิธีการย้อมให้เหมาะสมกับลักษณะของวัตถุที่ย้อม ชนิดของพืช ที่ให้สี เพื่อให้เหมาะสมกับลักษณะงาน ระยะเวลา
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-07-300x225.jpg)
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-08-225x300.jpg)
วิธีการการสกัดสี
1. นำฝางแช่น้ำสะอาด เป็นเวลา 15-30 นาที จากนั้นนำมาต้มที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เป็นเวลา 30 นาที โดยต้องให้น้ำท่วมวัสดุให้สี
2. เคี่ยวจนได้สีที่ต้องการ จากนั้นกรองเศษฝางออกให้เหลือแต่น้ำสี นำน้ำสีที่สกัดได้ใส่ภาชนะที่มีฝาปิดมิดชิด
*กากจากแก่นไม้บางชนิดสามารถเก็บไว้สกัดได้อีกจนกว่าสีจะหมด (ความเข้มของสีจะอ่อนลงตามจำนวนครั้งของกานสกัด) เช่น แก่นฝาง
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-09-225x300.jpg)
การเตรียมสารช่วยย้อมและการย้อมสีธรรมชาติ
สารช่วยย้อมหรือสารกระตุ้นสี (Mordant) มีทั้งสารเคมีและสารธรรมชาติ พืชแต่ละชนิดที่นำมาย้อมใช้เส้นใยธรรมชาติมีการติดสีและคงทนต่อการขัดถูหรือแสงไม่เท่ากันขึ้น จึงมีการใช้สารประกอบต่างๆ มาเป็นตัวช่วยในการทำให้เส้นใยดูดซับสีให้สีเกาะเส้นใยได้แน่นขึ้น มีความทนทานต่อแสง และการขัดถูเพิ่มขึ้น สารช่วยย้อมเคมี ได้แก่ สารส้ม จุนสี เฟอรัสซัลเฟส เป็นสารเคมีที่เป็นโลหะ ที่นิยมใช้กัน ส่วนสารช่วยย้อมแบบธรรมชาติ จะอยู่ในส่วนต่าง ๆ ของพืช โดยเฉพาะพืชที่ให้รสฝาดและขม เช่น ลูกหมาก เปลือกทับทิม เป็นต้น
วิธีเตรียมสารช่วยย้อมและการย้อมสีธรรมชาติ
1. เตรียมน้ำเต้าหู้ที่ไม่ใส่น้ำตาลไว้อัตราส่วน 3 มิลลิลิตร ต่อน้ำ 100 มิลลิลิตร ใส่เตรียมไว้ในบีกเกอร์
2. ทำการย้อมสีฝางบนผ้าหนัก 1 กรัมโดยนำฝาง 25, 30, 35,40,45,50,100 มิลลิลิตร ใส่ลงในน้ำ 100 มิลลิลิตร แล้วใส่ผ้าจากนั้นทำการย้อมที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที ครบกำหนดนำผ้าออกแต่ยังไม่ต้องทำการล้างผ้า
3. การทำสารช่วยหลังการย้อมโดยแช่ผ้าที่ย้อมสีจากฝางลงในน้ำเต้าหู้นาน 15 นาที ล้างออกด้วยน้ำสะอาด ต้มในน้ำสบู่เทียม 2 กรัมต่อลิตร ที่อุณหภูมิ 60 องศาเซลเซียส ล้างน้ำสะอาดและอบให้แห้ง
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/0-300x155.png)
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-010-225x300.jpg)
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/ผ้าซับในสำหรับผ้าทรงสะพัก-011-225x300.jpg)
ตารางแสดงสีธรรมชาติที่ย้อมได้
ตารางที่1 ใช้ปริมาณน้ำฝาง 25 มิลลิลิตรต่อน้ำสะอาด 100 มิลลิลิตร ย้อมที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที หลังการย้อมโดยแช่ผ้าที่ลงในน้ำเต้าหู้ 15 นาที และล้างออกด้วยน้ำสะอาด
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/01-300x159.jpg)
ตารางที่2 ใช้ปริมาณน้ำฝาง 30 มิลลิลิตรต่อน้ำสะอาด 100 มิลลิลิตร ย้อมที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที หลังการย้อมโดยแช่ผ้าที่ลงในน้ำเต้าหู้ 15 นาที และล้างออกด้วยน้ำสะอาด
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/02-300x166.jpg)
ตารางที่3 ใช้ปริมาณน้ำฝาง 35 มิลลิลิตรต่อน้ำสะอาด 100 มิลลิลิตร ย้อมที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที หลังการย้อมโดยแช่ผ้าที่ลงในน้ำเต้าหู้ 15 นาที และล้างออกด้วยน้ำสะอาด
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/03-300x166.jpg)
ตารางที่4 ใช้ปริมาณน้ำฝาง 40 มิลลิลิตรต่อน้ำสะอาด 100 มิลลิลิตร ย้อมที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที หลังการย้อมโดยแช่ผ้าที่ลงในน้ำเต้าหู้ 15 นาที และล้างออกด้วยน้ำสะอาด
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/04-300x167.jpg)
ตารางที5 ใช้ปริมาณน้ำฝาง 45 มิลลิลิตรต่อน้ำสะอาด 100 มิลลิลิตร ย้อมที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที หลังการย้อมโดยแช่ผ้าที่ลงในน้ำเต้าหู้ 15 นาที และล้างออกด้วยน้ำสะอาด
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/05-300x168.jpg)
ตารางที6 ใช้ปริมาณน้ำฝาง 50 มิลลิลิตรต่อน้ำสะอาด 100 มิลลิลิตร ย้อมที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที หลังการย้อมโดยแช่ผ้าที่ลงในน้ำเต้าหู้ 15 นาที และล้างออกด้วยน้ำสะอาด
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/06-300x167.jpg)
ตารางที7 ใช้ปริมาณน้ำฝาง 100 มิลลิลิตรต่อน้ำสะอาด 100 มิลลิลิตร ย้อมที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที หลังการย้อมโดยแช่ผ้าที่ลงในน้ำเต้าหู้ 15 นาที และล้างออกด้วยน้ำสะอาด
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/07-300x163.jpg)
ตารางที8 ใช้ปริมาณน้ำฝาง 100 มิลลิลิตร ย้อมที่อุณหภูมิ 100 องศาเซลเซียส เวลา 45 นาที หลังการย้อมโดยแช่ผ้าที่ลงในน้ำเต้าหู้ 15 นาที และล้างออกด้วยน้ำสะอาด
![](http://www.qsmtthailand.org/wp-content/uploads/2023/06/08-300x159.jpg)