เครื่องโขน โดย เก็จกาญจน์ คุ้มพวง, บรรณารักษ์

หนังสือ “เครื่องโขน” จัดทำขึ้นเพื่อเผยแพร่พระราชกรณียกิจของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในด้านการฟื้นฟูและอนุรักษ์การแสดงโขน ซึ่งเป็นนาฏศิลป์ชั้นสูงของไทยที่ใกล้จะสูญหาย โดยบอกเล่าตั้งแต่ประวัติความเป็นมาของโขน ที่พบหลักฐานว่ามีมาตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา มีบทบาททางสังคมในฐานะที่เป็นมหรสพหลวงสำหรับพระมหากษัตริย์และใช้แสดงในพระราชพิธีสำคัญต่างๆ ต่อมาศิลปะการแสดงชั้นสูงนี้เสื่อมความนิยมลงและหาชมได้ยาก สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวงจึงมีพระราชเสาวนีย์ให้ทำการศึกษาค้นคว้าการแสดงโขนตามโบราณราชประเพณี และฟื้นฟูความรู้ในการจัดเตรียมเครื่องแต่งกายโขนให้งดงามตามธรรมเนียม ทรงพระราชดำริให้จัดการแสดงโขนพระราชทาน หรือที่ปัจจุบันรู้จักกันในชื่อ “โขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ” จนกลับคืนสู่ความนิยมอย่างสูงทั้งในหมู่ชาวไทยและชาวต่างชาติ

หนังสือเล่มนี้ยังให้ความรู้เรื่องงานหัตถศิลป์หลายแขนงที่เกี่ยวเนื่องกับการแสดงโขน ทั้งด้านศิลปะการประดิษฐ์หัวโขน ด้านนาฏศิลป์ ด้านถนิมพิมพาภรณ์ รวมถึงด้านพัสตราภรณ์ ที่มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถได้ทำการฟื้นฟูการทอผ้ายกทองและงานปักแบบโบราณ เพื่อนำมาใช้เป็นเครื่องแต่งกายของนักแสดงโขนมูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพฯ นับเป็นการสืบทอดงานหัตถศิลป์โบราณของไทยเอาไว้ตามพระราชปณิธานของสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง